Αυτό είναι το κείμενο της ομιλίας για το TedxUniversityofCrete που συνέβη στις 6 Μαίου του 2023 ;)
Μήπως ξέρετε ποιος είναι αυτός ο κύριος που βλέπετε; Θα σας βοηθήσω λίγο. Είναι Γάλλος, αγαπά πολύ να παίζει να πιάνο, η γυναίκα του είναι πιανίστρια. Είναι συνήθως μειλίχιος, ευγενικός και πολύ ήρεμος. Το παρατσούκλι του όμως στη Γαλλία είναι ‘’wolf in cashmere’’.
Ο κύριος αυτός, λέγεται Μπερνάρντ Αρνω - και σήμερα, τον Μάιο του 2023 - σύμφωνα με τη λίστα του Forbes, είναι ο πιο πλούσιος άνθρωπος στον κόσμο. Ο όμιλος εταιρειών του, είναι ίσως ο πιο μεγάλος στην Ευρώπη. Θέλετε να μάθετε τι εταιρείες έχει;
Christian Dior, Fendi, Givenchy, Marc Jacobs, Tiffany, Tag Hauer, Louis Vuitton, Kenzo, Sephora. Για να μην ξοδέψω άδικα χρόνο είναι στο σύνολο 75.
Ο πιο πλουσιος ανθρωπος στον κόσμο σήμερα, εμπορεύεται ρούχα και αξεσουαρ. Όχι τεχνολογία, όχι φυσικές ύλες, όχι πρώτες ύλες. Ρούχα.
Γιατί ντυνόμαστε όλοι;
Αυτό που ξέρω με σιγουριά είναι πως πάνω κάτω όλοι μας, θα φορέσουμε κάθε μέρα - ας πουμε ένα σετ αντικειμένων που θα καλύψουν τη γύμνια μας - γιατί επιβάλλεται και θα μας προστατέψουν από το κρύο. Οι άντρες φορούν παντελόνια (συνήθως) γιατί αυτή είναι η μόνη τους επιλογή, στις γυναίκες επιτρέπονται πολλές περισσότερες.
Μπορεί να φορέσουμε πάνω στο στήθος μας ένα ύφασμα που να έχει ζωγραφισμένο έναν ήρωα παιδικών κινούμενων σχεδίων - γιατί ίσως αυτό μας θυμίζει την παιδική μας ηλικία και με τον τρόπο μας λέμε στον κόσμο πως δεν μας νοιάζει η συμβατική ζωή του ενήλικα, είμαστε εδώ γιατί μέσα μας νιώθουμε παιδιά. Ή μια ατάκα που λέει κατι για αυτό που νιώθουμε και σκεφτόμαστε - καθώς ελπίζουμε να την καταλάβουν μόνο οι ικανοί, μόνο εκείνοι που συμφωνούν μαζί μας - που είναι οι φυλή μας και έτσι μπορουμε να τους βρούμε. Φοράμε λέξεις γιατι σημαίνουν πράγματα για εμάς.
Μπορεί να φορέσουμε αθλητικά παπουτσια - sneakers -όπως τα έχουν βαφτίσει, γιατί ήταν τόσο αθόρυβα που επετρεπαν στους διαρρήκτες να μπαίνουν μέσα στα σπίτια χωρίς να κάνουν θόρυβο. Τη δεκαετία του 50 κανένας δεν μπορούσε να φανταστεί πως θα φοράμε κάθε μέρα παπουτσια για αθλητισμό στην καθημερινότητα μας - και ίσως κάποιος από εμας να φορά ένα ζευγάρι αθλητικά παπούτσια, που λόγω παλαιότητας, μοναδικού σχεδίου, ή σχεδιαστή, το παπουτσι αυτό να είναι συλλεκτικό και πολύ, πολύ ακριβό. Μέρος της συλλογής του.
Κάθε φορά που το φορά - ή που το επιδεικνύει μέσα στη συλλογή του - νιώθει μέρος μιας ανώτερης τάξης, επιλέκτων. Εκείνων που γνωρίζουν και κατέχουν.
Η μπορεί μια γυναίκα να φορέσει ένα υπερμεγέθες ανδρικό κουστούμι, τόσο μεγάλο που δείχνει πως δεν είναι στα μέτρα της - που είναι τώρα, τον Απρίλη του 2023 - τόσο της ‘’μόδας’’. Ίσως δεν ξέρει πως τα υπερμεγέθη ανδρικά κουστούμια σήμερα σημαίνουν τη θέση της γυναίκας σε έναν κόσμο ανδρών που αλλάζει, καθώς δεν χωρά στα ρούχα των ανδρών αλλά με τον τρόπο της προσπαθεί να τα κάνει δικά της.
Ο σχεδιαστής Issey Miyake είχε πει πως η προσωπικότητα εκφράζεται στο κενό μεταξύ κορμιού και υφάσματος, και αυτό είναι κάτι που κάνουμε από πάντα, δεν είναι σημερινό. Απλά παλιότερα, μπορούσαν να το κάνουν και να το δείχνουν πολύ λίγοι και πολύ πλούσιοι - και συνήθως κάτοχοι βασιλικού τίτλου. Αυτοί μονάχα είχαν την πολυτέλεια της απεικόνισης του εαυτού τους - σε ένα ντοκουμέντο που θα έμενε στην αιωνιότητα. Και για εκείνο, σκεφτόντουσαν πολύ - παρα πολύ τι θα φορέσουν.
Η Βασιλισσα Ελισσαβετ η 1η - άλλαζε και αυτή το σώμα της μέσα από τα ρούχα γιατί ο στόχος της ηταν να ανυψωθεί απο το σώμα της γυναίκας, να γίνει κάτι το σχεδόν ιερό, υπερφυσικό. Μια ιερή παρθένα. Αυτό το πορτραίτο γιορτάζει ίσως την πιο ένδοξη νίκη της ενάντια στους Ισπανούς. Είμαστε στο 1590 και η Ελιζαμπεθ είναι στα 56 της. Έχει ζητήσει από τον ζωγράφο να κάνει το πρόσωπο της ολόασπρο χωρίς καμία σκια, τα μαλλιά της είναι σε κόκκινη περούκα. Το κολλάρο γύρω απο το κεφάλι της απομονώνει το πρόσωπο γύρω από το σωμα, το κάνει το κεντρικό σημείο - η μέση ειναι πολύ σφιχτή από τον κορσέ τα μανίκια γίνονται τεράστια και μεγαλοπρεπή. Φορά πέρλες γιατι έρχονται από την Θαλασσα - είναι πια η βασίλισσα της Θάλασσας αλλά και είναι η πέτρα της παρθενίας. Η Ελίζαμπεθ έκανε πολλά πορτραίτα στη διάρκεια της ζωής της που πολλά ζήτησε να καταστραφούν, γιατί δεν της άρεσε ο τρόπος που φαινόταν. Όπως εμείς διαγράφουμε τις φωτογραφίες που δεν μας αρέσουν από το κινητό μας.
Αυτή είναι η Μαρια Αντουανέτα - σε μια καζουαλ εμφάνιση. Είναι το πορτραίτο που δεν φορά περούκες, κορσέ - κανένα σκληρό ρουχο. Ήταν το fashion icon της εποχής της, ότι φορουσε εκείνη στην αυλή, την επομένη αντιγραφόταν από τις υπόλοιπες, Εδώ μια κορδέλα δένει τη μέση της απαλά σε ένα ημιδιάφανο φαρδύ φόρεμα από βαμβάκι. Είναι 28 χρονών και αυτά είναι τα ρούχα που φορούσε στο Πετίτ Τριανον, μια απομίμηση χωριού που είχε φτιάξει μέσα στις Βερσαλλίες όπου έμενε εκεί με τον κλειστό κύκλο της για να ζήσουν την ‘’απλή ζωή’’ εξανιδεικευμένη φυσικά, παίζοντας τις γελαδάρισσες και τους γεωργους. Το ρούχο, η πόζα, ο ρόλος ήταν σκανδαλώδεις. Φορούσε βαμβάκι, κάτι καθολου γαλλικό - εκείνη την εποχή ερχόταν κυρίως από τις Ινδίες από τους Βρετανούς, το ρούχο δεν έδειχνε την τάξη της και φαινόταν σχεδόν εσώρουχο. Για τον λαό ήταν ακόμα μια προσβολή επάνω στην κατάσταση πείνας και φτώχειας που βρίσκονταν ήδη. Σας θυμίζει κάτι; Το ξέρω. Πολλά.
Ήταν η εποχή που οι άντρες φαινόταν περισσότερο αρρενωποί και τζέντλεμαν αν φορούσαν περουκες, γούνες, και έδειχναν με καμάρι της γάμπες τους. Όπως ο άντρας της Μαρίας Αντουανέτας, ο Λουδοβίκος 16ος και ο παππούς του, που φόραγε και τακούνια - μια αντρική συνήθεια εκείνη την εποχή.
Αυτά που φορούσαν οι άνδρες στην πολιτική, πολλές φορές σήμαιναν κάτι και συνέδεαν πολλούς ανθρώπους με μια ιδέα. Αυτός είναι ο νεαρός Ανδρέας Παπανδρέου με το διάσημο ζιβάγκο του - η άρνηση του να βάλει το κλασσικό κουστούμι, τον έδεσε με όλο το αφήγημα της ανανέωσης που υποσχόταν. Το ζιβάγκο, έγινε η στολή του κάτι που τον αναγνώριζαν όλοι - και τον συνέδεεαν με αυτό. Ο λαιμός πάλι, ο τρόπος που το κεφάλι γίνεται το κεντρικό σημείο προσοχής - όπως στη βασίλισσα Ελισάβετ, μπορεί να μας κάνει να σκεφτούμε πολλά.
Για να πλησιάσουμε λίγο περισσότερο όμως στην εποχή μας, αυτός είναι ο Steve Jobs, ο θρυλικός ιδρυτής της Apple, που αποφάσισε σε οποιαδήποτε δημόσια του εμφάνιση, να φορά ακριβώς τα ίδια ρούχα. Υπήρχε πρόθεση γύρω από αυτό - ήθελε μια στολή που να είναι ταπεινή, να μην κάνει κανέναν στη δουλειά να νιώθει υποτελής του, να μην χρειάζεται να σκέφτεται κάθε μέρα τι θα φορέσει και να αφοσιωθεί στο έργο του και να διαφοροποιηθεί ριζικά, όπως και η apple - από οποιοδήποτε ανταγωνισμό της εποχής - ας πουμε τα στελέχη της Samsung φορούσαν παντα σακάκια, κοστούμια. Βέβαια το λουκ, αυτό το σύνολο, το ζιβάγκο, το τζην τα newbalance sneakers δεν ήταν δική του ιδέα. Ήταν ιδέα και φροντίδα ενός σχεδιαστή μόδας. Του Issey Miyake.
Βλέπετε όσο και να το αρνούμαστε, ή να μην το αναγνωρίζουμε, δεν φοράμε τίποτα τυχαία.
Για να γυρίσουμε στον αγαπημένο μας Miyake που είπε με πολύ ποιητικό τρόπο κάτι που ήδη νιώθουμε - τα ρούχα είναι μια μάσκα, αυτά που μας βοηθούν να επιβιώνουμε σε αυτό που λέμε ‘’μοντέρνοι καιροι’’. Ναι στους πρωτογονους καιρούς, μπορεί να ήταν απαραίτητο να φορέσεις το τομάρι του ζώου που σκότωσες, ή τα δόντια του μαμούθ (για να το κάνω λίγο περιγραφικό) ή στην αρχαία Ρώμη έπρεπε να έχεις τον κόκκινο χιτώνα για να είσαι αυτοκράτορας, Στολές που λένε τι θέλουμε να γίνουμε στην κοινωνία που ζούμε.
Όπως αυτό το best seller του 1975 που έβγαλε και την ατάκα που ξέρουμε ήδη “Dress for Success’’ και είχε όλες τις οδηγίες για το πως κάποιος πρέπει να ντυθεί για να εξελιχθεί στην επαγγελματική του ζωή - το βιβλίο έγινε best seller, o συγγραφέας μπήκε στους Times και το 1977 βγήκε η έκδοση για τις γυναίκες.
Την ίδια εποχή - εκεί στα τέλη του 70 άρχισε να ακούγεται πολύ ένας άλλος όρος, το ‘’Trend’’. Ήταν ένας εύκολος τρόπος να ψωνίσει κάποιος που δεν είχε καθόλου σχέση, ρούχα. Το τρέντ είναι μια έξυπνη ομαδοποίηση - στα πολυκαταστήματα και περιοδικά συγκεκριμένων κωδικοί ως οι αποδεκτοί για να φαίνεσαι ‘’ της μόδας’’, σωστός, μέλος εκείνων που αξίζουν. Η μόδα είναι και η κινητήριος δύναμη για να ψωνίζεις περισσότερο, αν θέλεις να είσαι μέσα στα πράγματα. Και ίσως το μεγαλύτερο σχόλιο εκείνων που την θεωρούν ρηχή - μαζί με τους ανθρωπους που ασχολούνται με αυτή - η εφήμερη φύση της.
Οι ψυχολόγοι χρησιμοποιούν τον όρο Cognitive clothing - πρώτοι οι Adam D. Galinsky και Adam Hajo που το 2012 έκαναν κάποια τεστ για να αποδείξουν πως τα ρούχα, μπορούν να επηρεάσουν αποφάσεις, συναισθήματα και δεξιότητες. Έδωσαν σε 50 φοιτητές ένα λευκό σακάκι. Στους μισους είπαν πως αυτό είναι σακάκι εργαστηρίου και στους άλλους μισούς πως είναι ζωγράφου. Στη συνέχεια, φορώντας το σακάκι - τους ζήτησαν να λύσουν διάφορες ασκήσεις. Η ομάδα που ήταν πιο συγκεντρωμένη και αφοσιωμένη στη λύση τους, ήταν εκείνη που πίστευε πως φορούσε το σακάκι εργαστηρίου.
Σήμερα - που όλοι έχουμε την πολυτέλεια, την πρόσβαση να βλέπουμε τον εαυτό μας σε απεικόνιση άπειρες φορές - και να παίρνουμε την αποδοχή των άλλων βάσει των φωτογραφιών τα ρούχα παίρνουν άλλη τόση δύναμη. Έχουμε τη δυνατότητα που είχαν μονάχα η Βασίλισσα Ελισαβετ, η Μαρία Αντουανέτα - να επιμελούμαστε αυτό που θέλουμε να δείξουμε στους άλλους, την πολυτέλεια να αφήνουμε το ντοκουμέντο μας όπως θέλουμε. Εν δυνάμει, είμαστε όλοι Μαρίες Αντουανέτες.
Τα ρούχα γίνονται ιερά τότεμ μαζί με το φαγητό στα social media, και κάθε μέρα παρακολουθούμε άλλους ανθρώπους να ντύνονται, να συνδυάζουν τα ρούχα τους, να δειχνουν πως έχουν αποφασίσει να δείξουν τον εαυτό τους στον κόσμο. Μας ενδιαφέρει γιατί ταυτιζόμαστε μαζί τους, αυτά που φοράνε μας λένε μια ιστορία - κάτι τόσο δυναμικό που μας κάνει να νιώθουμε πράγματα. Γίνονται κάτι σαν μια υπερδύναμη που ο φορέας της μπορεί να αποκτήσει πρεστιζ, ταυτότητα, να ξεφύγει μακριά απο την καθημερινότητα, μέχρι να νιώσει (για λίγο) πιο χαρούμενος. Κάθε φορά που φωτογραφιζόμαστε με τα new balance που φορούσε ο Steve Jobs ας πουμε - νιώθουμε πιο κοντά στην ιδέα της αριστείας και καινοτομίας που εκείνος εξέπεμπε. Ένα ζευγάρι εσπαντρίγιες μπορεί να μας κάνουν να νιώσουμε για μια στιγμή - πως μπορούμε να βρεθούμε σε ενα χαριτωμένο χωριουδάκι της Μεσογείου, χωρίς καμία έννοια. Το να φοράμε Dior - σημαίνει επίπεδο, πλούτο, ανώτερη τάξη, κομψότητα.
Αφού αναφέραμε τον Dior - ένα όνομα τόσο αναγνωρίσιμο όσο ας πούμε η Coca Cola - σας είπα πως ο κύριος Αρνώ, δεν ξέρει να φτιάχνει ρούχα; Ναι. Δεν ήταν ποτέ μόδιστρος.
Εμπορεύεται κάτι που όλοι μας έχουμε ήδη και θα συνεχίσουμε να έχουμε. Ρούχα. Κάτι που σήμερα είναι εργαλείο συζήτησης, αλλάζει συνέχεια, υπάρχει σε αφθονία, δεν χρειάζεται να φτιάχνουμε μόνοι μας. Και επειδή φτιάχνονται τόσα πολλά, σε τόση αφθονία, τόσο προσιτά, τόσο ποθητά προς το γρήγορο συναίσθημα αναγνώρισης - φοράμε κάτι άρα ‘’υπάρχουμε’’, δεν ξέρουμε απο που έρχεται αυτό το ρούχο. Δεν ξέρουμε να το φροντίζουμε. Πολλές φορές, μπορεί να μην το φορέσουμε 3η φορά. Τα ρούχα για κάποιους, κάποιες, γίνονται ναρκωτικό.
Η βιομηχανία ρούχων είναι η δεύτερη πιο ρυπογόνα βιομηχανία στον πλανήτη.
Όμως κανένας δεν έχει έρθει σε αυτή την αίθουσα γυμνός. Δεν είχε καν την επιλογή να μην το κάνει. Σκεφτείτε το. Έπρεπε - για να φτάσει εδώ - να πάει στη δουλειά του, να βγει ραντεβού, ακόμα και να πάει διακοπές - να φορέσει ρούχα. Ακόμα και αν είναι ελάχιστα. Ακόμα και αν λέει - ίσως κάποιοι από εσάς το λέτε. Πως δεν είναι σημαντικά. Πως δεν έχουν σημασία. Με κάποιο τρόπο, πρέπει να κρύψει τη γύμνια του. To προπαρτορικό αμάρτημα. Τη ντροπή.
Και εδώ είναι που φτάνουμε στο κομμάτι που με κάνει να κινούμαι πάντα στη δουλειά μου. Να μη χάνω ποτέ το ρυθμό της. Την αμφίδρομης κατάστασης που αφορά όλους μας - μεταξύ της μάσκας που είναι τα ρούχα και της αφροδισιακής επίδειξης που καταφέρνουμε μέσα από αυτα.
Το τρόπο που τόσο συχνά, έχουμε ανάγκη και από τα δυο. Να κρυφτούμε πίσω από ένα ρούχο αλλά την ίδια στιγμή να παρουσιάσουμε έτσι τον εαυτό μας στους άλλους. Του τρόπου που κάθε παλμός κοινωνικής ανατάραξης πάνω στο φύλο, την πολιτική, στις σχέσεις των ανθρώπων αποτυπώνονται πάνω στα ρούχα μας. Γιατί τα ρούχα σήμερα, όπως και πάντα δηλαδή, αλλά σήμερα ακόμα περισσότερο μπαίνουν στα κορμιά για να ξεκινήσουν διάλογο, θέλουν να ακουστούν και να μιλήσουν. Και όσο κάνουμε αυτή τη κουβέντα με συνείδηση, με αξιοπρέπεια, με ψυχραιμια και Αγαπη απέναντι σε αυτό που θέλουμε να γίνουμε τα πράγματα πάνε καλά. Τα ρούχα μπορούν να γίνουν ένα σημείο ενηλικίωσης.
Και στο πως πολλές φορές οι άνθρωποι που λένε πως δεν τους ενδιαφέρει το ντύσιμο τους, δεν ασχολουνται με τα ρούχα - λένε, υποσυνείδητα, πως οι ιστορίες τους δεν αξίζουν να ειπωθούν. Δεν αξίζει να τους προσέξουμε. Και για μένα, τα ρούχα - με βοήθησαν να απελευθερωθώ και να πω ιστορίες, να βρεθώ εδώ, στο νησί που μεγάλωσα, για να σας μιλήσω για αυτά. Αυτό που φοράτε, είναι η ιστορία σας. Είναι σημαντική, και πιστέψτε με, αξίζει να ειπωθεί. Κάθε μέρα σηκωνόμαστε, ντυνόμαστε και λέμε - ορίστε αυτό είμαι εγώ - στον κόσμο εκεί έξω. Υπάρχουν πολλές ιστορίες που ακόμα, αξίζει να ειπωθούν και άνθρωποι να τις πουν μέσα (ή τουλάχιστον) να πάρουν δύναμη μέσα από τα ρούχα τους. Να γιατί ντυνόμαστε.
Comments